Whisky is de afgelopen jaren ontzettend populair geworden. Waar het vroeger vooral een drankje was voor echte heren, drinken tegenwoordig steeds meer jonge mannen (en dames!) graag een glaasje whisky. Maar hoe komt whisky eigenlijk aan zijn smaak? Voor veel beginnende drinkers is dit een raadsel. Whisky kent namelijk complexe smaken en geuren die lastig te herleiden zijn. Toch is het leuk om te weten waar de smaak vandaan komt, als je regelmatig een glaasje drinkt. Zo kun je wellicht ook beter bepalen welke fles bij je past, en welke niet. Laten we erin duiken! 

Tip: lees dit artikel op vrijdagavond met een lekker glaasje Schotse single malt!

De ingrediënten

Als je regelmatig whisky drinkt dan heb je ongetwijfeld wel eens smaken als vanille, rozijnen of tropisch fruit geproefd. Hierdoor denk je wellicht dat deze ingrediënten tijdens het productieproces zijn toegevoegd aan de whisky. Niets is minder waar! Single malt whisky bestaat namelijk maar uit drie ingrediënten. Voer je er meer aan toe? Dan mag het geen whisky meer heten.

Whisky ingrediënten

  • Water
  • Gerst
  • Gist

Het klinkt onwaarschijnlijk maar toch is het zo. Een glas whisky wordt altijd enkel van water, gerst en gist gemaakt. Dat wil echter niet zeggen dat ook alle smaken te herleiden zijn uit deze ingrediënten. Een hoop smaken komen tot stand tijdens verschillende stappen van het productieproces.

Het productieproces van single malt whisky

Single malt whisky wordt grofweg in vijf stappen gemaakt. Los van de ingrediënten hebben deze afzonderlijke stappen ook invloed op de maak. Sommige een beetje, en sommige heel veel. Als je begrijpt hoe whisky wordt geproduceerd, zul je ook een beter beeld hebben van waar de smaken en geuren vandaan komen.

1. Mouten

Het begint allemaal met het mouten van de gerst. Het doel van dit proces is het verkrijgen van de juiste enzymen. Het moutproces begint met het laten weken van de gerst. Vervolgens begint de gerst te ontkiemen, omdat het in feiten denkt dat het voorjaar is! Dit proces moet vervolgens stop worden gezet om te voorkomen dat we met een gerstplant eindigen.

Het stoppen van dit proces wordt gedaan door de ontkiemde gerst te drogen. Hoe de gerst wordt gedroogd in van grote impact op de smaak. Gebeurt dit met hete lucht, dan zullen er geen extra smaak of geurstoffen worden gecreëerd. Gebeurt dit echter met een turfvuur, dan krijgt de whisky een sterk rokerige smaak. Dit noemen we ook wel peated whisky. Misschien heb je wel eens een whisky als Laphroaig of Ardbeg gedronken. De sterke rooksmaak in deze whisky’s is dus afkomstig van het drogen van de gerst tijdens het mouten. 

2. Mashen

Vervolgens wordt de gemoute gerst vermalen en vermengd met warm water, waardoor de enzymen het zetmeel omzetten in vergistbare suikers. Er ontstaat nu een zoete vloeistof die we ‘wort’ noemen. Dus als je ooit op je donder hebt gekregen dat je wort niet met een ’t’ mag schrijven, was dit dus onterecht ;). 

Tijdens het mashen kunnen er aroma’s ontstaan die doen denken aan fruit en bloemen. Een belangrijke stap dus in de smaakontwikkeling van de whisky.

3. Vergisten

Leuk die zoete drab, maar we willen alcohol! Om dit te bereiken wordt er gist aan de wort toegevoegd. De gist zet het suiker onder andere om in alcohol. De vloeistof bevat na dit proces ongeveer 8% alcohol en is te vergelijken met bier. Veel meer kan niet, omdat de gist dan zichzelf omlegt door het hoge alcoholpercentage. 

Naast de alcohol kunnen er tijdens het vergisten ook smaken ontstaan die doen denken aan groene appel, bloemen en boter. Krijg je al trek in een glaasje?

4. Distilleren

We zijn nu aangekomen bij een van de belangrijkste stappen: het distilleren. Distilleren is het scheiden van stoffen op basis van het verschil in kookpunt. Water kookt bij 100 graden, en alcohol bij 78,3 graden. Door de alcoholhoudende drank van 8% te verhitten maar niet 100 graden te laten koken, verdampt de alcohol en blijft de rest achter in de ketel. Dit proces wordt een aantal keer herhaalt tot er een kleurloze drank van rond de 67,5% alcohol overblijft. 

Het distilleren gebeurt in grote koperen ketels. De intensiteit waarmee wordt gekookt en de vorm van de ketel hebben grote invloed op de smaak. Rustig koken in een hele lange ketel geeft zachte fruitige whisky. Snel koken in een korte dikke ketel geeft krachtige whisky met aardse aroma’s. 

5. Rijpen

Tot slot leggen we de kleurloze drank minimaal 3 jaar in een eikenhouten vat. Tijdens deze fase ontwikkeld de smaak van whisky het meest. Als je bij de slijter staat en wil weten hoe een specifieke whisky smaakt, kun je dus het beste zoeken naar het vat type. Dit staat meestal wel vermeld op het etiket.

Er zijn meerdere factoren die de smaak beïnvloeden:

  • Rijpingsperiode
  • Type hout
  • Vatgrootte
  • Vat bewerking
  • Voormalig vat gebruik
  • Klimaat

Je kunt je vast voorstellen dat een groot, ongebruikt vat, van dun Amerikaans eikenhout, véél minder smaak afgeeft dan een klein vat, waar jaren sherry in heeft gelegen en dat van dik Europees eikenhout is gemaakt. Tijdens het rijpen van de whisky kunnen er dan ook talloze aroma’s ontstaan. Denk aan vanille, karamel, noten, maar ook fruit en zelfs rook.

Hoe drink je whisky?

Hopelijk heb je nu een goed beeld van hoe whisky aan al zijn smaak komt. Toch blijft smaak iets subjectiefs. Als je met een vriend een glas whisky gaat drinken zou het zomaar kunnen dat jullie allebei totaal iets anders proeven. Om de whisky zo goed mogelijk te ervaren, is het goed om je bewust te zijn van factoren die de smaak beïnvloeden bij het proeven.

Denk aan:

  • Het type glas (ga voor een glencairn)
  • Al dan niet toevoegen van ijs (liever niet doen)
  • Wat je voor of tijdens het drinken hebt gegeten (geen boodje döner vooraf)
  • Je gemoedstoestand (je verdriet wegdrinken is nooit een goed plan)

Houd hier dus rekening mee als je de whisky gaat proeven. Vervolgens kun je het beste de volgende vier stappen te doorlopen om alle smaken in de whiskey te ervaren:

1. Kijken

Voor je een slok neemt is het verstandig om de whisky eens goed te bekijken. De kleur kan namelijk ontzettend veel verklappen over de smaak. Een hele donkere whisky heeft vaak op port of sherry vaten gelegen, en kan dus proeven naar rood fruit. Een hele lichte whisky kan heel jong zijn, maar zou ook een stevige rooksmaak kunnen hebben. De rooksmaak afkomstig van een turfvuurtje beïnvloed de kleur namelijk niet.

2. Ruiken

Wals het whiskyglas licht en begin voorzichtig te ruiken. Niet gelijk je neus diep in het glas, maar een beetje erboven. Zo kan je neus langzaam wennen aan het hoge alcohol percentage. Misschien ruik je nu de rook, of juist hele zachte vanille tonen. Hoewel de geur en smaak van veel whisky’s vaak overeenkomen, kunnen er ook sterke verschillen inzitten. Misschien reuk je duidelijk ananas, maar proef je die absoluut niet.

3. Proeven

Je hebt nu wel lang genoeg gekeken en geroken, tijd voor een slok! Net als bij het ruiken begin je het beste ook voorzichtig met proeven. Een grote slok cask strenght whisky legt namelijk gelijk al je smaakpapillen plat. Laat de whisky rustig in je mond glijden en verspreid hem over je hele tong. Probeer eerst breed te proeven en kijk of je het steeds specifieker kunt maken. Dit proces kan er bijvoorbeeld als volgt uitzien: noten > amandelen > vers gebrande amandelen van de markt.

4. Afdronk

Sta tot slot even stil bij de afdronk. De smaak van whisky kan zich namelijk nog verder ontwikkelen in je mond. Zo zou het kunnen dat je na de slok gelijk smaken als rook, leer en tabak proefde. Als je de whisky eenmaal hebt doorgeslikt kan het zijn dat subtielere aroma’s als kokos en banaan naar voren komen. Het smaakprofiel van de whisky kan dus een stuk breder zijn dan je in eerste instantie dacht.

Als het goed is heb je nu een goed beeld van de smaken van whisky! Het belangrijkste is dat er geen goed of fout is. Jij proeft wat je proeft, en dat is altijd goed. Laat je vooral niks wijsmaken door zelfbenoemde kenners of mooie worden op een etiket. Geniet van de whisky die jou het meest aanspreekt: daar gaat het om.